اختلال بلع چیست؟
اصطلاح “دیسفاژی” به معنی “اختلال در بلع” است و به ناتوانی فرد در فرودادن راحت غذا یا مایعات از دهان به گلو و پایین رفتن آن از مری به معده در طی فرآیند بلع گفته میشود.
دیسفاژی میتواند منجر به آسپیراسیون یعنی ورود مواد غذایی یا مایعات به نای و ریه ها بشود. آسپیراسیون مواد غذایی و مایعات ممکن است باعث ذات الریه و یا سایر مشکلات جدی ریوی شود. کودکان مبتلا به اختلال بلع معمولاً نمیتوانند به اندازه کافی غذا بخورند و به همین دلیل دچار سوء تغذیه و عدم افزایش وزن یا رشد نامناسب میشوند.
مراحل بلع
برای این که بفهمیم اختلال بلع چیست، خوب است در ابتدا ببینیم فرایند بلع به چه صورت است. بلع شامل چهار مرحله است که این مراحل توسط اعصابی که دستگاه گوارش را به مغز متصل میکنند کنترل میشود:
مرحله آماده سازی دهانی: طی این مرحله غذا جویده شده و توسط بزاق مرطوب میشود.
۱.مرحله دهانی: در این مرحله زبان مواد غذایی و مایعات را به قسمت پشت دهان، به سمت گلو هل میدهد. (این مرحله ارادی است یعنی فرد روی جویدن و شروع بلع و فرو دادن مواد غذایی کنترل دارد.)
۲.مرحله حلق: در این مرحله غذا وارد حلق (گلو) میشود. یک زبانه به نام اپیگلوت هنگام ورود غذا به حلق ورودی نای را میبندد تا مواد غذایی نتوانند وارد ریه ها شوند. سپس عضلات گلو شل شده و مواد غذایی و مایعات به سرعت از حلق (گلو) به مری منتقل میشوند. پس از آن مجدد ًا اپیگلوت باز میشود تا فرد بتواند نفس بکشد. (شروع این مرحله به صورت ارادی است، اما بعد غیر ارادی شده و دیگر تحت کنترل آگاهانه فرد نیست.)
۳.مرحله مروی: در این مرحله مایعات تا حدودی تحت تاثیر نیروی جاذبه از مری وارد معده میشوند. عضلات مری با حرکاتی موج مانند، معروف به حرکات پریستالسی (یا حرکات دودی)، مواد غذایی و مایعات را به سمت معده میرانند. نوار عضلانی که بین انتهای مری و قسمت فوقانی معده قرار گرفته (معروف به اسفنکتر تحتانی مری) در واکنش به بلع شل شده و به غذا و مایعات اجازه ورود به معده را میدهد. (تمام اتفاقات در این مرحله غیر ارادی هستند.)
اختلال بلع و جویدن هنگامی رخ میدهد که یک یا چند مرحله از این مراحل به درستی انجام نشود.
علت اختلال بلع چیست؟
مشکلاتی که ممکن است در بلع کودکان مشکل ایجاد کنند شامل موارد زیر است:
- شکاف لب (لَب ِشکَری) یا شکاف کام
- ناهنجاریها یا مشکلات دندانی (این که دندانها به درستی روی هم قرار نگرفته باشند، مثل حالت اوربایت که در آن دندانهای جلوی بالایی بیش ازحد روی دندانهای جلوی پایینی را میپوشانند)
- بزرگ بودن زبان
- مشکلات و بیماریهایی مانند سکته مغزی، تومور، آسیب عصبی، آسیب مغزی یا دیستروفی عضلانی که بر اعصاب و ماهیچه ها تأثیر گذاشته و میتواند باعث فلج یا عملکرد ضعیف زبان یا عضلات موجود در گلو و مری شود.
- بزرگ بودن لوزه ها
- وجود تومور یا توده در گلو
- مشکلات مربوط به رشد پیش از تولد استخوانهای جمجمه و ساختارهای دهان و گلو (معروف به ناهنجاریهای کرانیوفسیال)
- ناهنجاریهای قبل از تولد دستگاه گوارش، مانند آترزی مری (بنبست مری) یا فیستول تراکئوازوفاژیال
- حساسیت دهانی که ممکن است در کودکان بسیار مریضی که مدتی طولانی در دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاتور) نگهداری شده اند رخ دهد.
- تحریک تارهای صوتی بعد از قرار گرفتن در دستگاه ونتیلاتور برای مدتی طولانی (که ممکن است در نوزادان نارس یا کودکان بسیار بیمار رخ دهد)
- فلج تارهای صوتی جراحی تراکئوستومی (یا نای ُبری یا نای ِشکافی که به عمل باز کردن و برش گلو برای تنفس گفته میشود)
- تحریک یا زخم شدن مری یا تارهای صوتی در اثر اسید معده در بیماری ریفلاکس معده (GERD)
- فشرده شدن مری توسط دیگر ساختارهای بدن مانند بزرگ شدن قلب، غده تیروئید، رگهای خونی یا غدد لنفاوی
- وجود اجسام خارجی در مری مانند سکه ای که فرد بلعیده است
- تأخیر در رشد
- نارس بودن نوزاد
علائم اختلال بلع چیست؟
بعضی از علائم در کودکان مبتلا به دیسفاژی به وضوح مربوط به بلعند و به همین دلیل تشخیص آنها آسان است اما گاهی علائم ارتباط چندانی با بلع ندارند و به همین دلیل تشخیص آن مشکل است.
در اینجا شایعترین علائم اختلال بلع در کودکان را نام میبریم. با این حال، کودکان مختلف ممکن است علائم متفاوتی داشته باشند. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- آهسته غذا خوردن این که کودک چندین بار سعی میکند تا یک لقمه را فرو بدهد
- مشکل در هماهنگی بین مکیدن و بلعیدن
- حالت تهوع پیدا کردن یا “عق زدن” در حین غذا خوردن
- آبریزش دهان (ترشح زیاد بزاق)
- احساس اینکه مواد غذایی یا مایعات در گلو یا مری گیر کردهاند و یا اینکه چیزی مثل توده در این مناطق وجود دارد
- کودک در حین تغذیه به بدن خود قوس داده یا بدنش را سفت میگیرد
- احساس احتقان و گرفتگی در قفسه سینه بعد از خوردن غذا یا نوشیدن مایعات
- سرفه کردن یا حالت خفگی درهنگام خوردن غذا یا نوشیدن مایعات (یا به فاصله کوتاهی بعد از آن)
- صدای خس خس یا خر خر در حین غذا خوردن یا بعد از آن (اصطلاحا به این صدا صدای مرطوب یا wet voice گفته میشود)
- عفونتهای مکرر تنفسی
- تف کردن و استفراغ کردنهای مکرر
- خروج مواد غذایی یا مایعات خورده شده از بینی در طول تغذیه یا بعد از آن
- تحریک پذیری یا عدم هوشیاری در هنگام تغذیه
- کاهش وزن
علائم دیسفاژی ممکن است با علائم دیگر مشکلات یا بیماریها شبیه باشند. به همین دلیل لطفا برای تشخیص، با پزشک کودک خود مشورت کنید.
ارزیابی و درمان اختلال بلع چیست؟
درمان اختلالات بلع و جویدن به عهده گفتار درمانگر حاذق در درمان بلع و جویدن و اختلالات دیسفاژیا است. گفتار درمانگر بررسی میکند که کدام فاز دچار اختلال شده و اینکه مشکل غذا خوردن به علت مشکلات حسی هست یا عضلانی یا رفتاری و بر اساس این موارد درمان مناسب را طرح ریزی میکند که برای هر مراجع کاملا مختص همان مراجع هست.
تیم ما سالهاست که تجربه درمان انواع اختلالات بلع و جویدن و غذاخوردن را دارد. به صورت کاملا تخصصی درمان این اختلالات را به عهده میگیرد. گفتاردرمانی آنلاین می تواند برنامه های موثری را در زمینه کمک به درمان اختلال بلع به شما ارائه دهد.
کلمات مرتبط :